BÀI
THU HOẠCH
KHÓA BỒI DƯỠNG CHỨC
DANH NGHỀ NGHIỆP
GIÁO VIÊN THCS HẠNG II
Câu hỏi :
Từ
những kiến thức đã học anh ( chị) rút ra những bài học để phát triển chuyên
môn, phát triển đơn vị mình đang công tác.
Trả lời :
Sau khi tham gia khóa học bồi dưỡng chức danh nghề
nghiệp giáo viên THCS hạng II em đã được
tiếp thu những kiến thức bổ ích từ các chuyên đề như : các kiến thức về quản lý nhà nước, chiến lược
và chính sách phát triển giáo dục và đào tạo, quản lý giáo dục và chính sách
phát triển giáo dục trong cơ chế thị trường định hướng XHCN, tổ chức hoạt động
dạy học xây dựng và phát triển kế hoạch dạy học ở THCS, phát triển năng lực nghề
nghiệp giáo viên THCS hạng II, thanh tra kiểm tra và một số hoạt động đảm bảo
chất lượng, dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, giáo viên với
công tác tư vấn học sinh. Trong các chuyên đề trên đều là những kiến thức bổ
ích phục vụ cho công tác chuyên môn nghiệp
vụ của bản thân mỗi giáo viên. Một trong các chuyên đề của khóa học đã giúp em
hiểu sâu hơn và để áp dụng có hiệu quả trong hoạt động dạy học của bản thân đó
là chuyên đề “ Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh” , đây
cũng là chuyên đề mà các đơn vị trường học trong huyện em đã triển khai và đang
thực hiện trong năm học 2016-2017.
Hiện nay giáo dục phổ thông nước ta đang thực hiện bước chuyển từ chương
trình giáo dục tiếp cận nội dung sang tiếp cận năng lực của người học – từ chỗ
quan tâm tới việc học sinh học được gì đến chỗ quan tâm tới việc học sinh học
được cái gì qua việc học. Để thực hiện được điều đó, nhất định phải thực hiện
thành công việc chuyển từ phương pháp dạy học theo lối “truyền thụ một chiều”
sang dạy cách học, cách vận dụng kiến thức, rèn luyện kỹ năng, hình thành năng
lực và phẩm chất, đồng thời phải chuyển cách đánh giá kết quả giáo dục từ nặng
về kiểm tra trí nhớ sang kiểm tra, đánh giá năng lực vận dụng kiến thức giải
quyết vấn đề, coi trọng kiểm tra đánh giá kết quả học tập với kiểm tra, đánh
giá trong quá trình học tập để có tác động kịp thời nhắm nâng cao chất lượng của
hoạt động dạy học và giáo dục.
Trong những năm qua, toàn thể giáo viên cả
nước đã thực hiện nhiều công việc trong đổi mới phương pháp dạy học, kiểm tra
đánh giá và đã đạt được những thành công bước đầu. Đây là những tiền đề vô cùng
quan trọng để chúng ta tiến tới việc việc dạy học và kiểm tra, đánh giá theo
theo định hướng phát triển năng lực của người học. Tuy nhiên, từ thực tế giảng
dạy của bản thân cũng như việc đi dự giờ đồng nghiệp tại trường tôi thấy rằng sự
sáng tạo trong việc đổi mới phương pháp dạy học, phát huy tính tích cực, tự lực
của học sinh… chưa nhiều. Dạy học vẫn nặng về truyền thụ kiến thức. Việc rèn
luyện kỹ năng chưa được quan tâm. Hoạt động kiểm tra, đánh giá còn nhiều hạn chế,
chú trọng đánh giá cuối kì chưa chú trọng đánh giá cả quá trình học tập. Tất cả
những điều đó dẫn tới học sinh học thụ động, lúng túng khi giải quyết các tình
huống trong thực tiễn.
Vì những lí do trên, em chọn chuyên đề :
“ Dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh” để làm
bài thu hoạch nhằm nâng cao chất lượng dạy
học của bản thân.
Về nội dung chuyên đề gồm có những nội
dung chính sau :
1. Dạy học theo định hướng phát triển năng
lực
Trong
chương trình dạy học định hướng phát triển năng lực, khái niệm năng lực được sử
dụng như sau:
1. Năng lực liên quan đến bình diện mục tiêu của dạy
học: mục tiêu dạy học được mô tả thông qua các năng lực cần hình thành
2. Trong chương trình, những nội dung học tập và hoạt
động cơ bản được liên kết với nhau nhằm hình thành các năng lực
3. Năng lực là sự kết nối tri thức, hiểu biết, khả
năng, mong muốn.
4. Mục tiêu hình thành năng lực định hướng cho việc
lựa chọn, đánh giá mức độ quan trọng và cấu trúc hóa các nội dung và hoạt động
và hành động dạy học về mặt phương pháp
5. Năng lực mô tả việc giải quyết những đòi hỏi về nội
dung trong các tình
huống..
6. Các
năng lực chung cùng với các năng lực chuyên biệt tạo thành nền tảng chung cho
công việc giáo dục và dạy
7. Mức độ phát triển năng lực có thể được xác
định trong các tiêu chuẩn nghề; Đến một thời điểm nhất định nào đó, HS có thể /
phải đạt được những gì?
Năng lực được quan niệm là sự kết hợp một cách linh
hoạt và có tổ chức kiến thức, kỹ năng với thái độ, tình cảm, giá trị, động cơ
cá nhân… nhằm đáp ứng hiệu quả một yêu cầu phức hợp của hoạt động trong bối
cảnh nhất định. Năng lực thể hiện sự vận dụng tổng hợp nhiều yếu tố (phẩm chất
của người lao động, kiến thức và kỹ năng) được thể hiện thông qua các hoạt động
của cá nhân nhằm thực hiện một loại công việc nào đó.
Năng lực của người học là khả năng làm chủ hệ thống
tri thức, kĩ năng, thái độ... và vận hành (kết nối) chúng một cách hợp lý vào
thực hiện thành công nhiệm vụ học tập, giải quyết hiệu quả những vấn đề đặt ra
cho họ trong cuộc sống.
2. Dạy học theo tiếp cận trang
bị kiến thức và dạy học theo định hướng phát triển năng lực.
Dạy học định hướng phát triển năng lực nhằm đảm bảo
chất lượng đầu ra của việc dạy học, thực hiện mục tiêu phát triển toàn diện các
phẩm chất nhân cách, chú trọng năng lực vận dụng tri thức trong những tình
huống thực tiễn nhằm chuẩn bị cho con người năng lực giải quyết các tình huống
của cuộc sống và nghề nghiệp. Chương trình này nhấn mạnh vai trò của người học
với tư cách chủ thể của quá trình nhận thức. Khác với chương trình định hướng
nội dung, chương trình dạy học định hướng phát triển năng lực tập trung vào
việc mô tả chất lượng đầu ra, có thể coi là “sản phẩm cuối cùng” của quá trình
dạy học. Việc quản lý chất lượng dạy học chuyển từ việc điều khiển “đầu vào”
sang điều khiển “đầu ra”, tức là kết quả học tập của người học.
Để hình
thành và phát triển năng lực cần xác định các thành phần và cấu trúc của chúng.
Có nhiều loại năng lực khác nhau. Việc mô tả cấu trúc và các thành phần
năng lực cũng khác nhau. Cấu trúc chung của năng lực hành động được mô tả là sự
kết hợp của 4 năng lực thành phần: Năng lực chuyên môn, năng lực phương pháp,
năng lực xã hội, năng lực cá thể.
Dạy học theo tiếp cận trang bị kiến thức
và dạy học theo định hướng phát triển năng lực : Năng lực trong dự thảo chương
trình giáo dục phổ thông. Các năng lực chung: Năng lực tự chủ; Năng
lực hợp tác; Năng lực sáng tạo. Các
năng lực đặc thù: Năng lực giao tiếp; Năng lực tính toán; Năng lực Tin học; Năng
lực thẩm mỹ; Năng lực thể chất.
3. Mô
hình giảng dạy theo định hướng phát triển năng lực học sinh gồm có :
Thuyết
kiến tạo : Con người chủ động tự xây dựng kiến thức cho bản
thân. Người
học kết nối thông tin mới với thông tin hiện tại để kiến thức mới có ý nghĩa
với cá nhân người đó.Con người xây dựng kiến thức của riêng mình và thể hiện
kiến thức từ trải nghiệm của mình. Mỗi người học tự xây dựng hiểu biết hợp lý mang
tính cá nhân của riêng mình.
Kiến thức được hình thành thông qua tương tác xã hội. Học
tập không phải bị động thu nhận mà do người học chủ động kiến tạo thông qua
trải nghiệm và suy ngẫm
Phương pháp giảng dạy thuyết kiến tạo : Học
tập tích cực, học bằng việc làm , lấy học sinh làm trung tâm, học tập qua vấn
đề, học tập qua dự án, học tập qua trải nghiệm, học tập qua khám phá, học tập
gợi mở, học tập theo nhóm.
Dạy học phân hóa : là một tiến trình dạy học vận dụng đa dạng các
phương tiện, thiết bị giảng dạy và học tập cho phép học sinh có lứa tuổi khác
nhau, nguồn gốc khác nhau, năng lực, kĩ năng khác nhau nhưng cùng tiến bộ và
thành công trong học tập.
Dạy học phân hóa, đó là :
Tiến
trình dạy học gồm đa dạng các phương tiện, thiết bị và phương pháp giảng dạy,
học tập nhằm cho phép học sinh có các năng lực, kĩ năng, kiến thức, lứa tuổi,
hành vi, thái độ khác nhau đều đạt đến mục tiêu chung của học tập, giáo dục
nhưng bằng các con đường khác nhau.
Sự huy
động đa dạng và phong phú các phương pháp, hình thức dạy học sao cho sự học
của học sinh được kích thích, được đa dạng để học sinh có thể làm việc, hoạt
động, học tập theo lộ trình và phương pháp riêng đặc trưng cho bản thân nhưng
vẫn đảm bảo mục tiêu kiến thức, kĩ năng yêu cầu.
Phá vỡ
hình thức dạy học trực diện, giáo dục với giáo viên là chủ đạo, cả lớp chỉ học
một cách, cùng một bài học cho tất cả học sinh.
Tổ chức
học tập, hoạt động, làm việc sao cho mỗi học sinh đều có tình huống học tập tối
ưu.
Dạy
học tích hợp : Tập trung trên việc học của học sinh; Quan tâm đến sự khác biệt của các
học sinh; Tích hợp kiểm tra, đánh
giá việc dạy và học; Điều chỉnh
nội dung, quá trình và sản phẩm học tập theo định hướng tăng hiệu quả học tập
cho học sinh và phát huy được ưu điểm vàphong cách học tập của từng cá nhân; Xây
dựng không khí học tập mà ở đó học sinh làm việc cởi mở và tôn trọng mọi
người. Hợp tác với học sinh để tối
đa hóa hiệu suất học tập. Hướng đến
tối ưu hóa sự tiến bộ và thành công của cá nhân học sinh trong học tập; Luôn
mềm dẻo, động viên tích cực với học sinh.
Phương
pháp bàn tay nặn bột : Dạy học khoa học dựa trên tìm tòi nghiên cứu
Những
nguyên tắc cơ bản của dạy học dựa trên cơ sở tìm tòi - nghiên cứu : Học sinh
cần phải hiểu rõ câu hỏi đặt ra hay vấn đề trọng tâm của bài học; Tự làm thí nghiệm là cốt lõi của việc tiếp thu
kiến thức khoa học; Tìm tòi nghiên cứu
khoa học đòi hỏi học sinh nhiều kĩ năng. Một trong các kĩ năng cơ bản đó là
thực hiện một quan sát có chủ đích; Học khoa học không chỉ là hành động với các
đồ vật, dụng cụ thí nghiệm mà học sinh còn cần phải biết lập luận, trao đổi với
các học sinh khác, biết viết cho mình và cho người khác hiểu; Dùng tài liệu
khoa học để kết thúc quá trình tìm tòi - nghiên cứu; Khoa học là một công việc
cần sự hợp tác.
Dạy học theo trạm : là cách thức tổ chức dạy học đặt dấu nhấn vào
việc tổ chức nội dung dạy học thành từng nhiệm vụ nhận thức độc lập của các
nhóm HS khác nhau. HS có thể thực hiện nhiệm vụ theo cặp, theo nhóm hoặc hoạt
động cá nhân theo một thứ tự linh hoạt
Bước
1: Lựa chọn
nội dung hệ thống trạm học tập
Bước 2: Xây dựng nội dung các trạm
Bước 3. Tổ chức dạy học theo trạm
Dạy học theo dự án : là một hình thức dạy học, trong đó HS dưới sự
điều khiển và giúp đỡ của GV tự lực giải quyết một nhiệm vụ học tập mang tính
phức hợp không chỉ về mặt lý thuyết mà đặc biệt về mặt thực hành, thông qua đó
tạo ra các sản phẩm thực hành có thể giới thiệu, công bố được.
Học tập trải nghiệm : là
một cách học thông qua làm, với quan niệm việc học là quá trình tạo ra tri thức
mới trên cơ sở trải nghiệm thực tế, dựa trên những đánh giá, phân tích trên
những kinh nghiệm, kiến thức sẵn có. Kinh nghiệm đóng vai trò trung tâm trong
quá trình học tập. Sự kết hợp đầy đủ các yếu tố trải nghiệm, tiếp thu, nhận
thức và hành vi. Trải qua từ thế giới biểu tượng cụ thể đến kiến tạo trừu tượng
tương tác giữa cá nhân và môi trường. Học tập được tiếp nhận tốt nhất trong quá
trình, không phải ở kết quả. Học tập là quá trình liên lục khởi nguồn từ kinh
nghiệm.
Vấn đề dạy
học gắn với phát triển năng lực học sinh đã được đề cập nhiều và đã được
áp dụng ở nhiều trường học, nhiều cơ sở giáo dục. Tại đơn vị em đang công tác vấn đề này
cũng hết sức được quan tâm và có những thuận lợi sau :
+ Các hoạt động chuyên môn của nhà trường
luôn nhận được sự quan tâm chỉ đạo sát sao từ phía lãnh đạo Phòng giáo dục
và đào tạo.
+ Việc đổi mới phương pháp dạy học, đổi mới
kiểm tra đánh giá được lãnh
đạo nhà trường quan tâm chỉ đạo thực hiện một cách tích cực, có hệ thống, bám sát chủ
trương đổi mới nền giáo dục của Đảng và nhà nước.
+ Đội ngũ giáo viên trẻ và có trình độ
chuyên môn vững, được đào tạo
trên chuẩn và đã được tham gia các lớp tập huấn về chuyên môn do Phòng giáo
dục và đào tạo tổ chức hàng năm.
+ Các
tổ chuyên môn tích cực trao đổi,
thảo luận và soạn giảng, dự giờ rút kinh nghiệm cho đồng nghiệp.
+ Bản thân mỗi giáo viên luôn tích cực học
tập, tìm hiểu và áp dụng các phương pháp kĩ thuật dạy học mới để áp dụng trong
quá trình dạy học.
Tuy nhiên trong thực tế giảng dạy của
bản thân và việc dự giờ đồng nghiệp, em thấy việc vận dụng các phương pháp
dạy học tích cực để phát huy năng lực học sinh còn gặp phải nhiều khó khăn :
+ Về phía giáo viên : Việc vận dụng các
phương pháp và kỹ thuật dạy học tích cực còn chưa mang lại hiệu quả cao. Phương
pháp thảo luận nhóm được tổ chức nhưng chủ yếu vẫn dựa vào một vài cá nhân
học sinh tích cực tham gia, các thành viên còn lại còn dựa dẫm, ỉ lại chưa
thực sự chủ động. Mục đích của thảo luận nhóm chưa đạt được tính dân chủ,
mọi cá nhân được tự do bày tỏ quan điểm, thói quen bình đẳng, biết đón nhận
quan điểm bất đồng để hình thành quan điểm cá nhân.Việc đổi mới phương pháp dạy
học cũng không được thực hiện một cách triệt để, vẫn còn nặng về phương pháp
truyền thống truyền thụ một chiều. Để thực hiện phương pháp dạy học này người
giáo viên cần mất nhiều thời gian hơn để chuẩn bị cho một tiết học nên
việc dạy học theo định hướng phát triển năng lực học sinh cũng gặp khó khăn.
+ Về phía học sinh: Học sinh chủ yếu là học sinh vùng nông thôn nên
việc tiếp cận và tìm tòi những thông tin thời sự phục vụ cho bài học còn
hạn chế. Một số học sinh chưa có phương pháp học tập phù hợp, chưa tích
cực trong việc tìm tòi nghiên cứu bài học. Do đặc thù học sinh ở trường đa
phần là học sinh người dân tộc Mông, Thái, Khơ Mú nên việc giao tiếp và khả
năng nhận thức còn hạn chế, giao tiếp các em còn e dè, chưa tự tin, khả năng sử
dụng vốn từ còn ít nên khi thảo luận nhóm các em còn chưa mạnh dạn… Một số học
sinh chưa chăm học, thời gian dành cho việc học còn ít. Một số phụ huynh
cũng chưa thực sự quan tâm đến việc học của con cái. Họ còn có suy nghĩ phó
mặc cho nhà trường, “tất cả nhờ thầy”.
Nhiều
nơi trong huyện chưa có điện, mạng, máy tính nên việc học sinh khai thác nguồn
thông tin trên mạng để phục vụ cho bài học còn hạn chế.
- Cơ
sở vật chất phục vụ cho hoạt động dạy học chưa đáp ứng tốt cho nhu cầu đổi
mới phương pháp dạy học.
Từ chuyên đề : “ Dạy
học theo định hướng phát triển năng lực học sinh” em đã được bồi dưỡng
thêm các kiến thức về các phương pháp dạy học tích cực để sử dụng thành thục,
nhuần nhuyễn trong quá trình dạy học như các phương pháp dạy học nhóm, dạy học
theo trạm, bàn tay nặn bột, các kĩ thuật dạy học tích cực… dạy học theo trải nghiệm
sáng tạo, dạy học tích hợp, liên môn….. các phương pháp này sẽ kích thích được
mọi học sinh tích cực làm việc đặc biệt là những học sinh yếu bởi chính những
học sinh này sẽ được giáo viên và các bạn cùng nhóm để ý đến nhiều
hơn. Khi phát triển được các năng lực trong quá trình học tập tức là học
sinh thấy rõ vai trò vị trí của mình, từ đó sẽ biết nỗ lực để hoàn thành
nhiệm vụ, biết hành động vì người khác và đó chính là một cách để hoàn thiện
nhân cách người học sinh.
Để dạy học theo định hướng phát triển năng
lực học sinh có hiệu quả thì mỗi giáo viên phải tự học tự rèn luyện và phải học
hỏi các đồng nghiệp khi tham gia dự giờ, trao đổi rút kinh nghiệm, tham gia các
lớp bồi dưỡng, tập huấn. Để khắc phục dần những khó khăn khi thực hiện việc dạy học theo định hướng năng lực học sinh theo em
cần làm một số việc sau :
Việc
dạy học theo định hướng phát triển năng lực bắt buộc cả giáo
viên và học sinh phải có sự chuẩn bị hết sức chu đáo, học sinh phải chủ động
và
tích cực hợp tác trong mọi hoạt động.
Yêu cầu giáo viên phải có sự thay
đổi về quan điểm, về cách tiếp cận trong việc lựa chọn phương pháp dạy học,
hình thức tổ chức lớp học cũng như thay đổi cách đánh giá học sinh – dạy học
gắn với phát triển năng lực. Muốn làm được điều đó trước hết người giáo
viên phải có sự thay đổi trong cách tiếp cận, phải giúp cho học sinh làm
chủ quá trình học tập.
Kết
hợp tốt các phương pháp dạy học truyền thống với các phương pháp dạy học
tích cực. Xác
định các phương pháp dạy học theo đặc thù bộ môn bên canh những phương
pháp dạy học truyền thống cần chú ý các phương pháp dạy học tích cực như:
phương pháp trực quan, phương pháp làm việc theo nhóm, phương pháp đóng
vai…
Tăng cường sử dụng
phương tiện dạy học và CNTT hợp lý hỗ trợ dạy học
.
Để ngày càng nâng cao chất lượng, hiệu quả của
hoạt động dạy và học theo định hướng phát triển năng lực học sinh, em có một số đề xuất, kiến nghị sau :
- Sở Giáo dục và Đào tạo, lãnh đạo
nhà trường tiếp tục tạo điều kiện thuận lợi để giáo viên được tham gia các lớp
tập huấn, bồi dưỡng thường xuyên về chuyên môn, nghiệp vụ.
-
Phòng
giáo dục, nhà trường đầu tư, trang bị
tốt hơn về cơ sở vật chất, phương tiện, thiết bị dạy học hiện đại tạo điều kiện
thuận lợi cho việc sử dụng các phương pháp, kĩ thuật dạy học tích cực.
Như vậy qua khóa bồi dưỡng chức danh nghề nghiệp giáo viên THCS hạng II
em thấy đây là một khóa học bổ ích cho mỗi cán bộ giáo viên tham gia học tập.
Mỗi cán bộ giáo viên đều học tập và tích lũy cho mình những kiến thức quý
báu từ các chuyên đề và áp dụng trong quản lý nhà trường và trong công tác dạy
học để ngày càng nâng cao chất lượng giáo dục đào tạo cho địa phương.
Cao – Thấp
Kẻ 
Mắt 
